Θ. Σωτηρόπουλος (1), Σ. Παυλάκος (2), Α. Πετρίδης (3), Μ. Κουκουρίκου-Πετρίδου (4)
(1) Αναπληρωτής ερευνητής, ΕΛ.Γ.Ο. «Δήμητρα», Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων-Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας (thosotir@otenet.gr).
(2) Marketing and R&D manager, COMPO Ελλάς Α.Ε. Αιγιαλείας 54, 151 25 Μαρούσι.
(3) Δρ. Γεωπονίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωπονίας, Εργαστήριο Δενδροκομίας, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.
(4) Καθηγήτρια Βιολογίας Οπωροκηπευτικών, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη.
Εισαγωγή
Η αυξημένη ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας και της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής προκαλεί συμπτώματα ηλιακών εγκαυμάτων σε καρπούς διαφόρων φυ- τών όπως π.χ. μήλα, σταφύλια, τομάτες κ.ά. (5, 4, 3). Στην πολιτεία Washington των Η.Π.Α. οι απώλειες της παραγωγής μήλων λόγω των ηλιακών εγκαυμάτων εκτιμώνται στο 10% (WSU Tree fruit research and extension center, http://hort. tfrec.wsu.edu/finish.php). Στην Αυστραλία, οι απώλειες παραγωγής λόγω των ηλιακών εγκαυμάτων ειδικά σε ευαίσθη- τες ποικιλίες μηλιάς όπως η Granny Smith και η Gala ανέρχονται στο 40-50% (6). Η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλλει από έτος σε έτος ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.
Όταν η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι μεγάλη, η παραγωγή βιομάζας μέσω της φωτοσύνθεσης μειώνεται, επειδή αυξάνεται υπερβολικά η θερμοκρασία με συνέπεια να αυξάνεται η φωτοαναπνοή και διότι αυξάνονται οι απώλειες νερού μέσω της διαπνοής του φυτού, με συνέπεια να κλείνουν τα στόματα και να εμποδίζεται η είσοδος του CO2 (6, 7).
Η ποικιλία μηλιάς Granny Smith που καλλιεργείται κυρί- ως σε πεδινές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευπαθής στα ηλιακά εγκαύματα και οι καρποί είτε ηλιοκαίγονται (Eικόνα 1) είτε χάνουν το έντονο πράσινο χρώμα του φλοιού με σημαντική μείωση της εμπορικής αξίας και συντηρησιμότητάς τους (Εικόνα 2). Τα μήλα ηλιοκαίγονται κυρίως στα δέντρα που είναι εμβολιασμένα σε νάνα υποκείμενα καθώς η κόμη είναι περιορισμένη για να προστατέψει τους καρπούς (1). Αντιχαλαζικά δίκτυα, καταιωνιστές πάνω από την κόμη για ψεκασμό νερού και ψεκασμοί με διάφορα σκευάσματα χρησιμοποιούνται κυρίως για την προστασία των καρπών από τα ηλιακά εγκαύματα (6).
Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η αξιολόγηση του σκευάσματος Sun Protect ως προς την προστασία των καρπών μηλιάς από τα ηλιακά εγκαύματα.
Υλικά και Μέθοδοι
Οι πειραματικές εργασίες έγιναν σε οπωρώνα μηλιάς της ποικιλίας Granny Smith εμβολιασμένης στο υποκείμενο M9 επί δύο συναπτά έτη. Τα δένδρα ήταν φυτεμένα σε αποστάσεις 3,5×4 μ και διαμορφωμένα σε σύστημα παλμέττας. Πραγματοποιήθηκαν πέντε ψεκασμοί με το σκεύασμα Sun Protect (COMPO Ελλάς Α.Ε.) σε συγκέντρωση 1 L/τόνο τις εξής περιόδους: 19 Ιουλίου, 26 Ιουλίου, 2 Αυγούστου, 9 Αυγούστου και 16 Αυγούστου. Ως μάρτυρες χρησιμοποιήθηκαν αψέκαστα δένδρα. Για κάθε μεταχείριση χρησιμοποιήθηκαν 25 δένδρα σε 5 πλήρως τυχαιοποιημένες ομάδες των 5 φυτών η καθεμία. Το στατιστικό σχέδιο που χρησιμοποιήθηκε ήταν εκείνο των πλήρως τυχαιοποιημένων ομάδων. Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με τη μέθοδο ANOVA και σύγκριση των μέσων όρων έγινε με τη μέθοδο Fischer’s F Test (P≤0,05).
Κατά την περίοδο της συγκομιδής, σε 40 καρπούς από κάθε μεταχείριση, μετρήθηκε ο χρωματισμός των καρπών με το χρωματόμετρο Minolta CR200. Επίσης, μετρήθηκαν ορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά των καρπών όπως: μέσο βάρος καρπού, διαλυτά στερεά με ηλεκτρονικό διαθλασίμετρο (Atago PR-1), οξύτητα με ογκομέτρηση με 0,1 Ν NaOH, συνεκτικότητα σάρκας με πενετρόμετρο (Effegi FT 327, 11 mm), ολικά φαινολικά με τη μέθοδο Folin-Ciocalteu (8) και η ολική αντιοξειδωτική ικανότητα (2).
Τέλος, πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις της συντηρησιμότητας των καρπών μετά από 4 μήνες συντήρησης σε ψυκτικό θάλαμο όπου μετρήθηκαν τα ίδια χαρακτηριστικά που μετρήθηκαν κατά τη συγκομιδή.
Αναφορικά με τα μετεωρολογικά δεδομένα των δύο ετών, κατά το έτος 2013, η μέση θερμοκρασία κατά τους μήνες Ιούνιο μέχρι και Σεπτέμβριο ήταν κατά 1 °C μεγαλύτερη σε σχέση με το 2014, ενώ η μέγιστη κατά 0,88 °C (Πίνακας 1). Η μέση τιμή ηλιακής ακτινοβολίας κατά τους μήνες Ιούνιο μέχρι και Σεπτέμβριο του 2013 ήταν μεγαλύτερη σε σχέση με το 2014, όχι όμως και η μέγιστη για το ίδιο διάστημα. Τέλος, η βροχόπτωση του έτους 2014 ήταν πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με το 2013.
Αποτελέσματα
Κατά τη συγκομιδή των καρπών του έτους 2013 (14/10), η περιεκτικότητα των καρπών σε διαλυτά στερεά, η αντίσταση της σάρκας των καρπών στην πίεση και η οξύτητα δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ των μεταχειρίσεων (Πίνακας 2). Κατά τη συγκομιδή των καρπών του έτους 2014 (10/10), η περιεκτικότητα των καρπών σε διαλυτά στερεά και η αντίσταση της σάρκας των καρπών στην πίεση δεν διέφερε σημαντικά μεταξύ των μεταχειρίσεων. Η μεγαλύτερη οξύτητα των καρπών μετρήθηκε στη μεταχείριση του μάρτυρα σε σχέση με το Sun protect (Πίνακας 2).
Στους καρπούς του έτους 2013, βρέθηκε υψηλότερη ολική αντιοξειδωτική ικανότητα και περιεκτικότητα σε ολικά φαινολικά στη μεταχείριση του μάρτυρα σε σχέση με τη Sun protect (Πίνακας 3). Κατά τη συγκομιδή των καρπών του έτους 2014, η περιεκτικότητά τους σε ολικά φαινολικά και η ολική αντιοξειδωτική ικανότητα δε διέφεραν σημαντικά μεταξύ των μεταχειρίσεων (Πίνακας 3). Ορισμένες διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται μεταξύ των δύο ετών πιθανότατα οφείλονται στις κλιματικές συνθήκες καθώς από τη στατιστική επεξεργασία προέκυψε ότι η επίδραση του έτους ήταν στατιστικώς σημαντική.
Κατά τα έτη 2013 και 2014, από τη μακροσκοπική εξέταση των καρπών, προέκυψε ότι περισσότεροι πράσινοι καρποί (>90% της επιφάνειας πράσινο) μετρήθηκαν στη μεταχείριση Sun protect, σε σχέση με το μάρτυρα (Πίνακας 4). Αντιστρόφως ανάλογο ήταν το ποσοστό των κίτρινων καρπών (Εικόνα 2). Ηλιακά εγκαύματα μικρού ή μεγάλου βαθμού που μειώνουν σημαντικά την τιμή του προϊόντος μετρήθηκαν μόνο στο μάρτυρα κατά το έτος 2013 (Εικόνα 1). Τα αποτελέσματα του χρώματος επιβεβαιώθηκαν και με τη μέτρηση με το χρωματόμετρο. Κατά το έτος 2014, ηλιακά εγκαύματα δεν βρέθηκαν λόγω των συνθηκών του καλοκαιριού και του φθινοπώρου (μη υψηλές θερμοκρασίες, δροσερή νύχτα και ύπαρξη υγρασίας κατά τις πρωινές ώρες).
Το μεγαλύτερο ποσοστό πράσινων καρπών στη μεταχείριση Sun protect επιδρά θετικά στο εισόδημα του παραγωγού, καθώς οι καρποί που δεν έχουν έντονο πράσινο χρώμα (Β΄ κατηγορία) πωλούνται σε χαμηλότερη τιμή σε σχέση με αυτούς που έχουν το τυπικό πράσινο χρώμα της ποικιλίας. Από τη μελέτη οικονομικής αποτίμησης της χρήσης των σκευασμάτων σε μηλιές ποικιλίας Granny Smith στο ακαθάριστο εισόδημα του παραγωγού λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία των πινάκων 5 και 6 και τις τιμές ανάλογα με την κατηγορία που διαμορφώθηκαν εκείνες τις χρονιές, προκύπτει ότι από τη χρήση του Sun Protect επήλθε αύξηση εισοδήματος ανά στρέμμα κατά 40,51% και 32,20% σε σχέση με το μάρτυρα για τα έτη 2013 και 2014 αντίστοιχα.
Εικόνα 1. Καρποί με ηλιακά εγκαύματα στη μεταχείριση του μάρ- τυρα κατά το έτος 2013.
Εικόνα 2. Αντιπροσωπευτικό δείγμα μήλων του μάρτυρα και της μεταχείρισης Sun Protect κατά τη συγκομιδή.
Μετά από διάστημα 4 μηνών συντήρησης σε ψυκτικούς θαλάμους, η περιεκτικότητα των καρπών σε διαλυτά στερεά και η αντίσταση της σάρκας στην πίεση δεν μεταβλήθηκαν σημαντικά στις δύο μεταχειρίσεις. Αντιθέτως, η οξύτητα των καρπών στη μεταχείριση Sun protect ήταν μεγαλύτερη σε σχέση με το μάρτυρα (Πίνακας 7). Ο χρωματισμός των καρπών στη μεταχείριση του Sun protect ήταν εντονότερα πράσινος σε σχέση με το μάρτυρα (Eικόνα 3).
Συμπερασματικά, υπό τις συνθήκες του πειράματος, ο ψεκασμός με το σκεύασμα Sun protect είχε θετική επίδραση στο χρωματισμό των καρπών, οι οποίοι διατήρησαν καλύτερα το πράσινο χρώμα τους και δεν επηρεάστηκαν δυσμενώς από τις συνθήκες του καλοκαιριού. Επίσης, ο συνδυασμός της μη ύπαρξης ηλιακών εγκαυμάτων και του μεγαλύτερου ποσοστού πράσινων καρπών στη μεταχείριση Sun protect επέδρασαν θετικά στο εισόδημα του παραγωγού, καθώς οι καρποί που δεν έχουν έντονο πράσινο χρώμα πωλούνται σε χαμηλότερη τιμή σε σχέση με αυτούς που έχουν το τυπικό πράσινο χρώμα της ποικιλίας.
Εικόνα 3. Αντιπροσωπευτικό δείγμα μήλων του μάρτυρα και της μεταχείρισης Sun Protect μετά από διάστημα συντήρησης 4 μηνών
σε ψυκτικούς θαλάμους κατά το έτος 2014.
Ανάλογα αποτελέσματα με αυτά των μήλων προέκυψαν και σε αντίστοιχους πειραματικούς που πραγματοποιήθηκαν σε τομάτες και σταφύλια.
Πηγή: http://hort.tfrec.wsu.edu/finish.php
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Θεριός Ι., Κ. Δημάση-Θεριού. (2013). Ειδική Δενδροκομία. Εκδόσεις Γαρταγάνη, σελίδες 844, Θεσσαλονίκη.
2. Benzie, I. and Strain J. 1996. Ferric reducing ability of plasma (FRAP) as a measure of antioxidant power: The FRAP assay. Anal Biochem 239:70-76.
3. Fellicetti, D.A. and Schrader, L.E. 2008. Photooxidative sunburn of apples: Characterization of a third type of apple sunburn. Int. J. Fruit Sci. 8(3), 160-172.
4. Ferguson, I., R. Volz and A. Woolf. 1999. Preharvest factors affecting physiological disorders of fruit. Postharvest Biology and Technology 15:255–262.
5. Kupferman, E. 1997. Summary of CA and MA storage and shipping conditions for pome fruits. Controlled atmosphere storage of apple. Proceedings of the 7th International CA Research Conference, University of California, Davis, CA, vol. 2, pp. 1–30.
6. Lolicato, S. 2011. Sunburn protection for fruit – a practical manual for orchardists in northern Victoria. Department of Environment and Primary Industries, Victoria.
7. Schrader, L. 2011. Scientific basis of a unique formulation for reducing sunburn of fruits. HortScience 46:6-11.
8. Singleton, V.L., Orthhofer, R., Lamuela-Raventos, R.M. 1999. Analysis of total phenols and other oxidation substrates and antioxidants by means of Folin-Ciocalteu reagent. Methods Enzymol. 299, 152-178.
Αναδημοσίευση απο το περιοδικό Γεωργία-Κτηνοτροφία Μαϊου 2015
Κατεβάστε το άρθρο σε pdf εδω
